ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ-ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ-ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

- Τι εστί φίλος;

- Έτερος εγώ.

(Πυθαγόρειος διάλογος)

Τι είναι φίλος; Αυτός που είναι ο άλλος σου εαυτός, όπως το 220 με το 284.

Τι ενώνει άραγε τους αριθμούς 220 και 284; Οι αριθμοί αυτοί είναι φίλοι γιατί ο ένας καθρεφτίζεται μέσα στον άλλο.

Πριν αρκετά χρόνια (ήμουν φοιτητής) μου ζητήθηκε από κάποιο γνωστό, ο οποίος ήταν συνταξιούχος καπετάνιος, να γράψουμε μαζί ένα Λόττο. Όταν ρώτησα το γιατί μου απάντησε ότι θα μπορούσαμε να κερδίσουμε εύκολα, μια που εγώ ξέρω καλά μαθηματικά.

Εγώ γέλασα αφού η πιθανότητα να κερδίσει κάποιος στο Λόττο γράφοντας μόνο μια στήλη είναι, 1 στις 13.983.816, όσοι δηλαδή και οι συνδυασμοί 49 ανά 6. Εκείνος όμως δεν έδειξε να με πιστεύει και έτσι του είπα την παρακάτω ιστορία:

Κάποτε είχα πάει με το αεροπλάνο σε μια πόλη του εξωτερικού για να επισκεφτώ ένα φίλο που σπούδαζε εκεί. Η πόλη αυτή είχε 14 εκατομμύρια κατοίκους.

Κατέβηκα από το αεροπλάνο πήρα τις αποσκευές μου και μπήκα σε ένα ταξί. Όταν ο οδηγός με ρώτησε που ήθελα να πάω αντιλήφθηκα ότι δεν κρατούσα μαζί μου τη διεύθυνση του φίλου μου. Δεν ανησύχησα όμως και του είπα ότι θα ήθελα να κάνω μια βόλτα στους δρόμους της πόλης. Κάποια στιγμή βαρέθηκα και του ζήτησα να σταματήσει. Τον πλήρωσα και κατέβηκα από το αυτοκίνητο.

Το φαινόμενο της πεταλούδας είναι μια ποιητική μεταφορά, στη θεωρία του χάους για το φαινόμενο της ευαίσθητης εξάρτησης ενός συστήματος από τις αρχικές συνθήκες. Σύμφωνα με μια από τις διατυπώσεις, λέγεται ότι "αν μια πεταλούδα κινήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να φέρει βροχή στην Κίνα".

Διαφορετικές παραλλαγές εκφράζουν ουσιαστικά την ίδια ιδέα, μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων οδηγεί, μετά από την πάροδο αρκετού χρόνου, σε μια εξέλιξη της ιστορίας του συστήματος δραματικά διαφορετική από εκείνη που θα λάμβανε χώρα, αν δεν είχε συμβεί η μεταβολή.

Ο όρος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά (καταγεγραμμένα) από τον μετεωρολόγο Έντουαρντ Λόρεντζ κατά τη δεκαετία του 1960, όταν μελετούσε, μέσω αριθμητικής επίλυσης σε υπολογιστή, ένα σύστημα διαφορικών εξισώσεων που προσομοίωνε τα καιρικά φαινόμενα ενός εξιδανικευμένου, απλουστευμένου μοντέλου "ατμόσφαιρας". Ο Λόρεντζ παρατήρησε, σχεδόν τυχαία, ότι όταν εισήγαγε στον υπολογιστή του τις τιμές του προγράμματος από μια προηγούμενη εκτέλεση και "έτρεχε" ξανά το πρόγραμμα, τα αποτελέσματα απέκλιναν σημαντικά με την πάροδο του χρόνου από τα προηγούμενα, ώσπου, μετά από έναν "χρονικό ορίζοντα" δεν είχαν πρακτικά καμιά ομοιότητα. Δεδομένου ότι το πρόγραμμα ήταν ντετερμινιστικό (η ίδια είσοδος έδινε πάντα την ίδια έξοδο, αποκλείοντας φυσικά τις μηχανικές βλάβες), η απόκλιση των αποτελεσμάτων οφειλόταν στο γεγονός ότι τα νούμερα που ξανα-εισήγαγε "με το χέρι" ο Λόρεντζ είχαν μικρότερη ακρίβεια (λιγότερα δεκαδικά ψηφία) από εκείνα που εσωτερικά αποθήκευε ο υπολογιστής. Ο Λόρεντζ συμπέρανε ότι, στο συγκεκριμένο μοντέλο, και η ελάχιστη ακόμη έλλειψη ακρίβειας είναι καθοριστική - κάτι που αργότερα αποκαλύφθηκε ότι είναι γενικό χαρακτηριστικό μιας ολόκληρης κλάσης συστημάτων, των λεγόμενων χαοτικών.